آیه 20 سوره ابراهیم

وَ ما ذلِكَ عَلَى اللَّهِ بِعَزِيزٍ «20»

وَ ما ذلِكَ عَلَى اللَّهِ بِعَزِيزٍ: و نيست اين اعدام و ايجاد بر خداى تعالى دشوار، چه ذات الهى قادر بالذات و قدرت سبحانى اختصاص ندارد به مقدورى دون مقدورى، بلكه نسبت به جميع ممكنات يكسان است.

أَ لَمْ تَرَ أَنَّ اللَّهَ خَلَقَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ بِالْحَقِّ إِنْ يَشَأْ يُذْهِبْكُمْ وَ يَأْتِ بِخَلْقٍ جَدِيدٍ «19» وَ ما ذلِكَ عَلَى اللَّهِ بِعَزِيزٍ «20» وَ بَرَزُوا لِلَّهِ جَمِيعاً فَقالَ الضُّعَفاءُ لِلَّذِينَ اسْتَكْبَرُوا إِنَّا كُنَّا لَكُمْ تَبَعاً فَهَلْ أَنْتُمْ مُغْنُونَ عَنَّا مِنْ عَذابِ اللَّهِ مِنْ شَيْ‌ءٍ قالُوا لَوْ هَدانَا اللَّهُ لَهَدَيْناكُمْ سَواءٌ عَلَيْنا أَ جَزِعْنا أَمْ صَبَرْنا ما لَنا مِنْ مَحِيصٍ «21»

ترجمه‌

آيا ندانستى كه خداوند آفريد آسمانها و زمين را براستى و درستى‌

جلد 3 صفحه 226

اگر بخواهد ببرد شما را و بياورد مخلوقى تازه‌

و نيست اين بر خدا دشوار

و ظاهر و حاضر شدند براى خدا تمامى پس گفتند ناتوانان مر آنانرا كه تكبّر نمودند همانا ما بوديم مر شما را پيروان پس آيا شما هستيد دفع كنندگان از ما عذاب خدا را هيچ قدر گفتند اگر راهنمائى كرده بود ما را خدا هر آينه راهنمائى ميكرديم شما را يكسان است بر ما آنكه جزع نمائيم يا صبر كنيم نيست از براى ما هيچ گريز گاهى..

تفسير

بيان قدرت الهى است بر نابود نمودن كفّار و جاى دادن اهل ايمانرا در ديار آنها چون خلق نمودن آسمانها و زمين و اهل آنها مشكل‌تر است از هلاك- نمودنشان و مراد از رؤيت دانستن است چون ديدن خلق آسمانها و زمين را بحقّ ممكن نيست ببصر باشد بلكه ببصيرت است و مخاطب ظاهرا پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم باشد اگر چه مقصود امّتند و مراد از خلقت بحق خلق نمودن بغرض صحيح عقلى مطابق حكمت و مصلحت است در مقابل فعل عبث و لغو و غرض باطل چنانچه در جاى ديگر تصريح فرموده بآنكه غرض از خلقت عبادت و استحقاق مثوبت است و خالق السموات نيز قرائت شده است و در روز قيامت تمام خلق از قبور بيرون مى‌آيند و در پيشگاه الهى بارز و حاضر ميشوند و براى تحقق وقوع چنين روزى تعبير از آن بصيغه ماضى شده است و كسانيكه ضعيف الرّأى و كم خرد بودند از كفّار و بتبع رؤساء و دانشمندان خودشان بر كفر باقى مانده بودند بآنها ميگويند ما در تكذيب پيغمبران و مخالفت با ايشان تبعيّت از شما كرديم چون از خودمان عقل و تميز درستى نداشتيم آيا امروز شما ميتوانيد دستگيرى از ما كنيد و چيزى از عذاب الهى را كه براى ما مقدّر شده از ما دفع و رفع نمائيد آنها جواب ميدهند اگر خداوند در دنيا ما را بحال خودمان واگذار نفرموده بود بلكه ما را بتوفيق خود راهنمائى كرده بود ما هم شما را هدايت بخير و صلاح نموده بوديم يا اگر خداوند راه نجات از عذاب را در آخرت بما ارائه فرموده بود ما هم بشما ارائه مينموديم ولى افسوس كه ما كارى نكرديم كه قابل تفضّل و احسان باشيم امروز حال ما اينست كه بيتابى و بردبارى براى ما يكسان است و جز سوختن و ساختن چاره‌اى نيست و راه گريز و مفرّى از عذاب نداريم و در آيه دلالت است بر منع از تقليد در اصول عقائد و لزوم نظر و فكر.

جلد 3 صفحه 227

وَ ما ذلِك‌َ عَلَي‌ اللّه‌ِ بِعَزِيزٍ «20»

و نيست‌ ‌اينکه‌ اذهاب‌ و ايتاء ‌بر‌ خداوند امر مشكل‌ صعبي‌.

افعالي‌ ‌که‌ ‌از‌ انسان‌ ‌از‌ روي‌ اختيار صادر ميشود منوط بمقدماتي‌ ‌است‌: اول‌ تصور سپس‌ تصديق‌ بفائده‌ ‌ثم‌ عزم‌ ‌ثم‌ جزم‌ ‌ثم‌ حركت‌ عضلات‌ ‌با‌ حفظ قدرت‌ و نبودن‌ مانعي‌ ‌از‌ صدور. و اما افعال‌ الهي‌ احتياج‌ باين‌ مقدمات‌ ندارد نه‌ تصور نه‌ تصديق‌ نه‌ عزم‌ نه‌ جزم‌ نه‌ حركت‌ عضلات‌ فقط وجود مصلحت‌ و ايجاد ‌که‌ تمام‌ افعال‌ الهي‌ موجود ميشود بايجاد ‌که‌ باصطلاح‌ حكماء بوجود منبسط تعبير ميكنند ‌که‌ تمام‌ موجودات‌ بايجاد حق‌ ‌است‌ و بلسان‌ آيات‌ و اخبار بمشيت‌ تعبير ميفرمايند ‌که‌ گفتند خلقت‌ الاشياء بالمشيه‌ و خلقت‌ المشية بنفسها و بيان‌ ديگر ايجاد فعل‌ بمعني‌ مصدري‌ ‌است‌ و موجودات‌ فعل‌ بمعني‌ اسم‌ مصدري‌ ‌است‌ ايجاد كردن‌ و موجود شدن‌ بمجرد ايجاد موجود ميشود وَ ما ذلِك‌َ عَلَي‌ اللّه‌ِ بِعَزِيزٍ ‌يعني‌ ‌بر‌ ‌خدا‌ امتناعي‌

جلد 11 - صفحه 378

ندارد ‌که‌ بعضي‌ تصور ميكنند ‌که‌ ‌اينکه‌ رياست‌ و دولت‌ و قدرتي‌ ‌که‌ دارند احدي‌ نيست‌ ‌که‌ بتواند ‌از‌ ‌آنها‌ بگيرد خداوند بضعيف‌ترين‌ خلقش‌ قوي‌ترين‌ ‌آنها‌ ‌را‌ هلاك‌ ميكند يك‌ پشه‌ نمرود ‌را‌ هلاك‌ كرد و هكذا.

]

(آیه 20)- «و این کار برای خدا به هیچ وجه مشکل نیست» (وَ ما ذلِکَ عَلَی اللَّهِ بِعَزِیزٍ).

شاهد این سخن آن که در سوره نساء آیه 131- 133 می‌خوانیم: «اگر شما

ج2، ص504

کافر شوید (به خدا زیانی نمی‌رساند) چرا که آنچه در آسمانها و زمین است از آن خداست و خداوند بی‌نیاز و شایسته ستایش است ... هرگاه بخواهد شما را ای مردم می‌برد و گروه دیگری می‌آورد، و خداوند بر این کار تواناست».